1919-06-21-TR-001
Türk :: tr
Home: www.armenocide.net
Link: http://www.armenocide.net/armenocide/ArmGenDE.nsf/$$AllDocs/1919-06-21-TR-001
Source: TR/Takvîm-i Vekâyi /
Edition: Dîvan-ı Harb-i Örfi Zabıtları
Source First Published: 06/28/1919
Last updated: 03/23/2012


Katib–i Mesuller (Parti Sekreterleri) Davası: Birinci Oturum

3586.doc



1

8 Mart Sene 335 Târîhinde İrâde-i Senîye-i Hazret-i Pâdişâhîye İktirân Eden Karârnâme ile Müteşekkil


DİVÂN-I HARB-İ `ÖRFÎ

Muhâkemâtı Zabıt Cerîdesi

----------

Re'îs: Ferîk Mustafâ Nâzım Paşa

A`zâ: Mîrlivâ'[tuğgeneral] Zekî Paşa, Mîrlivâ' Mustafâ Paşa, Mîrlivâ' `Alî Nâzım Paşa,

Mîralay [albay]Receb Ferdî Bey

Müdde`î-i `Umûmî [savcı]: Mu`âvinlerden Ferîdûn Bey

BİRİNCİ MUHÂKEME

Cum`a ertesi: 21 Hazîrân 1335

Muhâkemeleri İcrâ' Edilen Maznûnînin [sanıkların] Esâmîsi [isimleri]: İttihâd ve Terakkî Cem`iyeti Bursa Kâtib-i Mes'ûlü [parti sekreteri] Doktor Ahmed Midhat Bey, Eskişehir Kâtib-i Mes'ûlü Doktor Besîm Zühdî Bey, Mafenya(?) İttihâd ve Terakkî Kâtib-i Mes'ûlü[parti sekreteri] `Avnî Bey, Edirne İttihâd ve Terakkî Müfettişi `Abdulganî Bey, Teceddüd Fırkası Beyoğlu Kâtib-i Mes'ûlü [parti sekreteri] Salâhaddin Bey, İttihâd ve Terakkî Cem`iyeti Mirgün Şu`besi Kâtib Vekîli Hüseyin Cevdet Bey, Haleb Kâtib-i Mes'ûlü [parti sekreteri] Mehmed Cemâl Bey

Birinci Celse

Dakîka Sâ`at

40 4

Re'îs - (Doktor Ahmed Midhat Beye hitâben) İsminiz?

Midhat Bey - Doktor Ahmed Midhat.

Re'îs - Pederinizin ismi?

Midhat Bey - Hâcı Hasan.

Re'îs - Nerelisiniz?

Midhat Bey - Kayserili.

Re'îs - Mahall-i ikâmetiniz neresidir?

Midhat Bey - Bursa.

Re'îs - Me'mûriyet-i hâliyeniz? [şimdiki memuriyetiniz?]

Midhat Bey - İttihâd ve Terakkî Bursa Kâtib-i Mes'ûlüyüm [parti sekreteriyim].

Re'îs - Derece-yi tahsîliniz?

Midhat Bey - Tahsîl-i `âlî. [yüksek]

Re'îs - Sinn-i `âlîniz? [yaşınız]<161Sl>

Midhat Bey - Otuz dört.

Re'îs - Bir gûnâ [her hangi bir] mahkûmiyetiniz var mı?

Midhat Bey - Silk-i `askerîden [askerlik mesleğinden] nisbet-i `askerîyemin [askerlikten ilişiğimin] kat`i [kesilmesi] dolayısıyla Dîvân-ı Harbce mahkûm oldum.

Re'îs - Ne sebeble?

Midhat Bey - İkinci devre-yi intihâbîyede [seçim döneminde] Van meb`ûsu idim. Hakk-ı isti`fâya [istifa hakkına] mâlik [sahip] değildim. Siyâsetle iştigâlimden dolayı Dîvân-ı Harb nisbet-i `askerîyemi [askerlikten ilişiğimi] kat` etdi [kesti].

Re'îs - (Besîm Zühdî Beye hitâben) İsminiz?

Besîm Bey - Besîm Zühdî.

Re'îs - Peder-i `âlîniz? [babanızın ismi?]

Besîm Bey - Zühdî.

Re'îs - Sinniniz? [yaşınız] <162Sa>

Besîm Bey - Kırk üç.

Re'îs - Maskat-ı re'siniz? [doğum yeriniz?]

Besîm Bey - Ödemiş.

Re'îs - Mahall-i ikâmetiniz?

Besîm Bey - Eskişehir.

Re'îs - Derece-yi tahsîliniz?

Besîm Bey - Mekteb-i Tıbbîye-yi `askerîyeden me'zûnum.

Re'îs - Me'mûriyet-i hâzıranız? [şimdiki memuriyetiniz?]

Besîm Bey - Eskişehir murahhas-ı mes'ûlü [delegesiyim].

Re'îs - Müte'ehhil misiniz? [evli misiniz?]

Besîm Bey - Müte'ehhilim.

Re'îs - Mahkûmiyet-i sâbıkanız var mı? [geçmişte işlediğiniz bir suçunuz var mı?]

Besîm Bey - Yokdur.

Re'îs - Oturunuz. (`Avnî Beye hitâben) İsminiz?

`Avnî Bey - `Avnî.

Re'îs - Pederinizin ismi?

`Avnî Bey - Tevfîk.

Re'îs - Sinniniz? [yaşınız?]

`Avnî Bey - Otuz sekiz.

Re'îs - Maskat-ı re'siniz? [doğum yeriniz?]

`Avnî Bey - Kavala.

Re'îs - Mahall-i ikâmetiniz?

`Avnî Bey - Manisa.

Re'îs - Derece-yi tahsîliniz?

`Avnî Bey - `Âlî. [yüksek]

Re'îs - Müte'ehhilmisiniz? [evli misiniz?]

`Avnî Bey - Değilim.

Re'îs - Me'mûriyet-i hâliyeniz? [şimdiki memuriyetiniz?]

`Avnî Bey - Sâbık [eski] Manisa İttihâd ve Terakkî murahhası [delegesi].

Re'îs - Oturunuz. (`Abdulganî Beye hitâben) İsminiz?

`Abdulganî Bey - `Abdulganî.

Re'îs - Pederiniz?

`Abdulganî Bey - Hacı Hasan.

Re'îs - Sinniniz? [yaşınız?]

`Abdulganî Bey - Kırk.

Re'îs - Maskat-ı re'siniz? [doğum yeriniz?]

`Abdulganî Bey - Erzincan.

Re'îs - Mahall-i ikâmetiniz?

`Abdulganî Bey - Kadıköyde Cevizlik'de oturuyorum.

Re'îs - Derece-yi tahsîliniz?

`Abdulganî Bey - `Âlî. [yüksek] <162Sl>

Re'îs - Bir gûnâ [her hangi bir ] mahkûmiyetiniz var mı?

`Abdulganî Bey - Hayır efendim.

Re'îs - Me'mûriyet-i hâzıranız? [şimdiki memuriyetiniz?]

`Abdulganî Bey - Şimdi bir me'mûriyetim yok efendim. Evvelce İttihâd ve Terakkî murahhası [delegesi] idim.

Re'îs - Sâbıkâ me'mûriyetiniz? [geçmişte bulunduğunuz memuriyetiniz?]

`Abdulganî Bey - `Asker idim. Mülâzım-ı evvelikden [üsteğmenlikten] mütekâ`idim [emekliyim].

Re'îs - (Hasan Salâhaddîn Beye hitâben) İsminiz?

Salâhaddîn Bey - Hasan Salâhaddîn.

Re'îs - Pederiniz?

Salâhaddîn Bey - Mehmed Nâsır.

Re'îs - Sinniniz? [yaşınız?]

Salâhaddîn Bey - Otuz yedi.

Re'îs - Maskat-ı re'siniz? [doğum yeriniz?]

Salâhaddîn Bey - İstanbul.

Re'îs - Mahall-i ikâmetiniz?

Salâhaddîn Bey - Üsküdar.

Re'îs - Derece-yi tahsîliniz?

Salâhaddîn Bey - `Âlî. [yüksek]

Re'îs - Bir gûnâ [her hangi bir] mahkûmiyetiniz var mı?

Salâhaddîn Bey - Yok efendim.

Re'îs - Me'mûriyet-i hâzıranız? [şimdiki memuriyetiniz?]

Salâhaddîn Bey - Teceddüd Fırkası Beyoğlu Kâtib-i mes'ûlü [parti sekreteri].

Re'îs - (Hüseyin Cevdet Beye hitâben) İsminiz?

Hüseyin Cevdet Bey - Hüseyin Cevdet.

Re'îs - Pederiniz?

Hüseyin Cevdet Bey - `Alî.

Re'îs - Sinniniz? [yaşınız?]

Hüseyin Cevdet Bey - Kırk yedi.

Re'îs - Maskat-ı re'siniz? [doğum yeriniz?]

Hüseyin Cevdet Bey - Siroz.

Re'îs - Mahall-i ikâmetiniz?

Hüseyin Cevdet Bey - Mirgün.

Re'îs - Derece-yi tahsîliniz?

Hüseyin Cevdet Bey - Rüşdî.

Re'îs - Müte'ehhil misiniz? [evli misiniz?]

Hüseyin Cevdet Bey - Evet.

Re'îs - Me'mûriyet-i hâzıranız? [şimdiki memuriyetiniz?]

Hüseyin Cevdet Bey - Mirgün şu`besi Müdâfa`a-yı Millîye re'îsi ve İttihâd ve Terakkî Kâtib vekîli idim. <163Sa>

Re'îs - Me'mûriyet-i sâbıkanız? [geçmişte bulunduğunuz memuriyetiniz?]

Hüseyin Cevdet Bey - Me'mûriyet-i sâbıkam yokdur.

Re'îs - Hükûmet me'mûriyetinde bulunmadınız mı?

Hüseyin Cevdet Bey - Hayır efendim.

Re'îs - Bir gûnâ [her hangi bir] mahkûmiyetiniz var mı?

Hüseyin Cevdet Bey - Hayır.

Re'îs - Oturunuz. (Zabıt Kâtibine hitâben) Okuyunuz.

(Zabıt Kâtibi okur)

Dîvân-ı Harb-i `Örfî Riyâset-i `Alîyesine [yüce reisliğine]

Bu gün sâ`at 3,35'de li-ecle'l-muhâkeme [muhâkeme için] Dîvân-ı Harbe istenilen yedi efendiden Cemâl Beyin Gümüşsuyu Hastahânesinde taht-ı tedâvîde olmakla [tedavi altında olduğundan] bi't-tab` [tabiatıyla] gönderilemediği ma`rûzdur. [arzolunmuştur] 21-6-35

Tevkîfhâne Müdîri

Kâ'im-makâm: `Alî

Re'îs - (Müdde`î-i `Umûmî [savcı] Mu`âvinine hitâben) Mütâla`anız? Efendilerin bir dânesi Gümüşsuyu hastahânesinde hasta imiş.

Müdde`î-yi `Umûmî Mu`âvini Ferîdûn Bey - Tefrîkini [davasının ayrılmasını] taleb ederim.

Re'îs - Tefrîkine [davasının ayrılmasına] karâr verdik. (Zabıt Kâtibine hitâben) Okuyunuz.

(Zabıt Kâtibi karârnâmeyi okur)

Karârnâme

Emniyet-i dâhilîyeyi [ülke güvenliğini] ihlâl mâddesinden dolayı maznûn-ı `aleyhüm [sanık] olub tevârîh-i muhtelifede [değişik tarihlerde] taht-ı tevkîfe alınan [tutuklanan] Manisa İttihâd ve Terakkî Kâtib-i Mes'ûlü [parti sekreteri] `Avnî ve Teceddüd Fırkası Beyoğlu Kâtibi Hasan Salâhaddîn ve Ankara meb`ûs-ı sâbıkı [eski mebusu] Hilmî ve Bolu Kâtib-i Mes'ûlü [parti sekreteri] Midhat ve Eskişehir Kâtib-i Mes'ûlü [parti sekreteri] Besîm Zühdî ve Haleb İttihâd ve Terakkî Kâtib-i Mes'ûlü [parti sekreteri] Mehmed Cemâl ve Karahisar meb`ûs-ı sâbıkı [eski mebusu] Ağaoğlu Ahmed ve Bursa Kâtib-i Mes'ûlü [parti sekreteri] Kayserili Doktor Midhat ve Süvârî kâ'im-makâmlığından mütekâ`id [emekli] Mümtâz ve Sinob meb`ûs-ı sâbıkı [eski mebusu] Hasan Fehmî ve Saruhan meb`ûs-ı sâbıkı [eski mebusu] ve Teceddüd Fırkası a`zâsından Sabri ve Mirgün Müdâfa`a-yı Millîye Cem`iyeti Re'îsi İttihâd ve Terakkî Kâtib-i Mes'ûlü [parti sekreteri] vekîli Cevdet ve İstanbul meb`ûs-ı sâbıkı [eski mebusu] Salâhaddîn Cimcoz ve Erzurum meb`ûs-ı sâbıkı Millî Ajans Müdîri Hüseyin Tosun ve Parya/Perye(?) Bankası Der-sa`âdet [İstanbul] vekîli ve mukaddemâ [daha önce] Selânik İttihâd ve Terakkî Kâtib-i Mes'ûllüğünde [parti sekreterliğinde] bulunmuş olan İhsân Nâmık ve Bursa Kâtib-i Mes'ûlü [parti sekreteri] `Alî Rızâ' ve Konya İttihâd ve Terakkî Kâtib-i Mes'ûlü [parti sekreteri] murahhas [delege] vekîli Abdu'l-kâdir ve Konya vâlî-yi esbakı [eski valisi] Sâmih Rif'at ve Konya Polis Müdîr-i esbakı [eski müdürü] Sa`deddin ve Konya İttihâd ve Terakkî murahhas-ı sâbıkı [eski delegesi] Hamallar Kâhyâsı Ferîd ve Akşehir Cihânbeyli nâhiyesi müdîri Fehmî ve Akşehir Beledîye Re'îsi Müftizâde Kâmil ve Akşehir komiser mu`âvin-i esbakı [eski muavini] Isparta habishânesinde mevkûf [tutuklu olan] Hasan Basri ve Adapazarı İttihâd ve Terakkî murahhası [delegesi] Hamîd ve Haleb havâlîsi çete re'îsi Kırâ'athâneci Hüseyin Necâtî ve Sivas İttihâd ve Terakkî murahhası [delegesi] Ganî ve Bolvâdin İttihâd ve Terakkî murahhası [delegesi] Müfti Mehmed `Alî ve Hâcı Atâ' ve Kara Kadı Hasan Hüseyin ve Edirne İttihâd ve Terakkî murahhası [delegesi] `Abdulganî Beyler ile Harbîye Nâzır-ı esbakı [eski bakanı] Enver Efendinin pederi Hâcı Ahmed Paşa haklarında verilen <163Sl> 10 Hazîrân 335 târîhli karârnâmenin ba`z-ı cihâtının [bazı taraflarının] istikmâli [tamamlanması] zımnında [isteğiyle] cânib-i `âlî-yi riyâset-penâhîden [divan-ı harbin yüce reisliği tarafından] i`âde buyurulması [karanâmenin geri gönderilmesi] ve makâm-ı iddi`âdan dahi ol vechile [aynı istekle] iddi`ânâme tanzîm [düzenlenmesi] ve evrâk-ı müteferri`asıyla [iddianâmeye ait evraklarıyla] ma`an [beraber] tevdi` olunması [verilmesi] üzerine riyâset-i müşâr-ileyhânın [adı geçen reisliğin] emr-i tahrîrîsine [yazılı emrine] imtisâlen [gereğince] icrâ' kılınan tahkîkât-ı mütemmime [tamamlayıcı araştırma] netîcesinde maznûn-ı `aleyhümden [sanıklardan] `Avnî Bey Manisa'da bulunduğu sıralarda Herdem(?) ve İsmâ`îl ve Çerkes Mehmed ve Hâcı Hüsni nâm kesânı [kişileri] istikrâz tahvîlâtı [borç senetleri] almak içün darb [dövmekten] ve tazyîk etdikden [baskı yapmaktan] başka 1330 senesi Temmuzundan i`tibâren kâtib-i mes'ûl [parti sekreteri] sınıfında bulunduğu ve 332 ve 333 ve 334 seneleri zarfında in`ikâd eden [toplanan] kongrelere bi'l-fi`il [bizzat] iştirâk eylediği [katıldığı] ve Haleb Kâtib-i Mes'ûlü [parti sekreteri] Cemâl Beyin dahi İlân-ı Meşrûtiyeti müte`âkib [ardından] intisâb etmiş [katılmış] olduğu cem`iyetin Konya ve Haleb Kâtib-i Mes'ûllüklerini [parti sekreterliklerini]ve Hasan Salâhaddîn Beyin dahi 329 senesinden i`tibâren cem`iyet-i mezkûre [zikredilmiş olan cemiyet] İstanbul Kâtib-i Mes'ûlü [parti sekreteri] Kemâl Beyin dâ'ire-yi kitâbetini [katibliğini] îfâ' [yapan] ve Cevdet Beyin dahi Mir gün Müdâfa`a-yı Millîye cem`iyeti riyâsetinde bulunduğu sıralarda Mirgün Kâtib-i Mes'ûlü [parti sekreteri] olan Ferîd Beyin gaybûbeti [kaybolması] esnâsında ve müddet-i medîde [uzun zaman] mîr-i mûmâ-ileyhe [adı geçen amire] vekâlet ve Besîm Zühdî Beyin 330 senesi zarfında Afyon Karahisârı ve üç sene sonra dahi Eskişehir Kâtib-i Mes'ûllüklerinde [parti sekreterliklerinde] îfâ'-yı hidmet [hizmet etmiş] ve Midhat Beyin ise Balkan Harbini müte`âkib [ardından] Bolu Kâtib-i Mes'ûllüğüne [parti sekreterliğine] bi't-ta`yîn [tayiniyle] 331 senesi nihâyetine değin me'mûriyet-i mezkûrede [zikrediliş olan memuriyete] devâm ve bi'l-âhare [daha sonra] de Bursa Kâtib-i Mes'ûlü [parti sekreteri] İbrâhîm Beyin yerine ta`yîn edilen Nesîmî Beyi istihlâf [yerine geçmiş] ve `Abdulganî Beyin ise Meşrûtiyetin i`lânından mukaddem [önce] intisâb eylediği [katıldığı] mezkûr cem`iyetin [zikredilmiş olan cemiyetin] Edirne müfettişliğini der-`uhde eyleyerek [üstlenerek] i`lân-ı infisâha [meşrutiyetin sonuna] kadar işbu vazîfeyi îfâ eylemek sûretleriyle dâ`iye-yi teferrüd ü tagallüb [zorbalığa denk bir hüküm sürmek] maksadıyla i`lân-ı meşrûtiyeti müte`âkib [ardından] yed-i vekâlet ü vedâ`atına aldığı [eline geçirdiği bakanlık vasıtasıyla] idâre-yi hükûmet üzerinde fırka-yı siyâsîye hâlinden çıkamayan ve vaz`iyet-i aslîyesi olan şekl-i ma`lûmu [bilinen şeklini] muhâfaza eden ve binâ'en-`aleyh icrâ'ât-ı `umûmîyesi i`tibâriyle idâre-yi devlete küllî [çok] dahl [karışan] ve te'sîr ve icrâ'-yı nüfûz eyleyen [sözünü geçiren] ve mesâ'il-i mühimme-yi devletin [devletin önemli meselelerinin] mahall-i `akd ve halli [kararlaştırıldığı ve halledildiği yer] olan Merkez-i `Umûmîsinin ittihâz eylediği [aldığı] karâra tebe`an [uyarak] tanzîm edilen [düzenlenen] kânûn-ı mahsûsa [özel kanununa] tevfîkan [uygun olarak] mahall-i âhere [başka yerlere] nakl edilen kâfilelerin imhâ' ve eşyâ' ve emvâllerinin nehb ve gâret [yağma] edilmesi zımnında [doğrultusunda] tertîb ve teşkîl olunan [düzenlenen ve oluşturulan] gürûh-u bâgiyenin [asiler grubunun] emr-i teşkîl ve tertîbinde [düzenlenmesi ve oluşturulması emrinde] medhal-dâr [parmağı] olan ve hâl-i harb mülâbesesiyle [dolayısıyla] halkın muhtâc olduğu havâyic-i zarûrîye [zarûrî ihtiyaçlar] üzerinde ba`z-ı âmâl-i hasîse [bazı alçakça emelleri] dolayısıyla icrâ'-yı ihtikâr ü derc [toplayıp karaborsacılık yapmak] ve iddihâr-ı servet [servet biriktirmek] maksadıyla işbu harekâtı mu`âmelât-ı resmîye [resmî işler] ile mezc [karıştırarak] ve hulâsa [özetle] bu kabîl [gibi] mu`âmelât-ı keyfîyeye [kendi özel işlerine] husûsât-ı resmîyeyi âlet ve vâsıta ittihâz [ederek] ve binâ'en-`aleyh Devlet-i `Osmânîye'de Kânûn-ı Esâsî mûcibince [gereğince] mukarrer [kararlaştırılmış] ve mü'esses [kurulmuş] olan şekl-i idâre-yi hükûmeti tagyîr eder [değiştirecek] mâhiyetde bir kuvve-yi hafîye [gizli güç] ihdâs eyleyen [oluşturan] İttihâd ve Terakkî Cem`iyetinin erkân-ı mahsûsasının [yönetiminin] vilâyât-ı `Osmânîyede [Osmanlı vilayetlerinde] vâsıta-yı icrâ'âtı [işlerine vasıta] olmak üzere ihdâs edilen teşkîlât-ı hâricîyesi [vilayet teşkilatları] meyânında [arasında] murahhas [delege] ve kâtib-i mes'ûl ] parti sekreteri] nâmları tahtında [altında] icrâ'-yı fa`âliyet etdikleri ve bi'n-netîce [sonuçta] mebhûs-ün-anh [bahsolunmuş olan] 10 Hazîrân târîhli karârnâmede îzâh olunduğu vechile [üzere] işbu hareketleriyle fâ`il-i asîl olub da elyevm [bugün] haklarında ittihâz-ı karâr olunmuş [kara alınmış] bulunan müttehemlerin [suçluların] harekâtını ibtidâ'en [başlangıç olarak] i`dâd [sayısını] ve teshîl [kolaylığını] ve intihâ'en [sonunu] dahi ikmâl eyleyerek [tamamlayarak] işbu ef`âlde fer`an zi-medhal [ikinci derecede suçlu] oldukları tahkîkât-ı istintâkîye [sorgulama] sırasında vâzıhan [açıkça] sabık eden ikrâr ve i`tirâfları ve evrâk-ı tahkîkîye [araştırmaya ait evraklarının] mündericâtı [içindekileri] gibi delâ'il [deliller] ile anlaşılmış ve hareketleri Kânûn-ı Cezâ'nın <164Sa> kırk beşinci mâddesi delâletiyle [ışığında] elli beşinci mâddesinin son fıkrası hükmünü müstelzim [geretiren] ef`âl-i cinâ'îyeden [cinayet fiillerinden] ma`dûd bulunmuş [sayılmış] olduğundan mûmâ-ileyhümün [adı geçenlerin] ol vechile [bu suretle] Dîvân-ı Harb-i `Örfîde icrâ'-yı muhâkemeleri lüzûmuna ve Usûl-ü Muhâkemât-ı Cezâ'îye Kânûnu'nun seksen dokuz ve iki yüz dördüncü mâddeleri mûcibince [gereğince] haklarında gayr-ı muvakkat [geçici olmayan] tevkîf [tutuklama] müzekkiresi [evrakının] tastîrine [yazılmasına], diğer maznûnîn-i `aleyhüme [sanıklara] gelince bunlardan Hamîd Beyin i`lân-ı Meşrûtiyeti müte`âkib [sonrasında] fırkaya intisâb ile [katılmakla] İzmit müfettişi olan İsmâ`îl Hakkı Beye Adapazarı mensûbîninin [bağlı olanlarının] muhassasât-ı şehrîyesini [aylık ödeneğini] tahsîle vekâlet ve Kırâ'athâneci Necâti Efendinin de Teşkîlât-ı Mahsûsada hidmet [hizmet] ve Bâb-ı `Âlî hâdisesinde dahi isbât-ı vücûd [bulunduğu] ve İhsân Nâmık Beyin 1329 senesi Nîsânına kadar Selânik İttihâd ve Terakkî mektebi müdîriyetini ve fırkanın Selânik murahhaslığını [delegeliğini] îfâ' eyledikleri ve târîh-i mezkûrdan [zikrolunan tarihten] i`tibâren Parya/Berye Bankası vekâletine geçerek bankanın nizâmnâme-yi dâhilîsi [yönetmeliği] mûcibince [gereğince] cem`iyete olan irtibâtını [ilişkisini] muhâfaza ile berâber bi'l-fi`il îfâ'-yı hidmetde bulunmadığı [hizmet etmediği] ve Hilmî Beyin dahi 330 senesinde Ankara meb`ûsluğuna intihâb [seçildikleri] ve ticâretle iştigâl etdikleri nümâyân [meydanda] olub sâlifü'z-zikr [zikredilen] şekil ve mâhiyetde [esasta] bir sıfat ve me'mûriyet tahtında [altında] cem`iyetin âmâline [emellerine] hidmet [hizmet] eyledikleri anlaşılmamış ve binâ'en-`aleyh mûmâ-ileyhüm [adı geçenler] hakkındaki tahkîkâtın işbu tahkîkât evrâkı ile icrâ'-yı tevhîdine [birlikte yürütülmesine] bir gûnâ [her hangi bir] sebeb-i kânûnî bulunamamış olduğundan ahîren [sonradan] tahassul eden [ortaya çıkan] esbâb [sebepler] dolayısıyla tahkîkâtın ahkâm-ı kânûnîyeyi [kanun hükümlerini] muhâfaza[t]en [koruyarak] ve maslahatı [maddeyi] teshîlen [kolaylaştırarak] mûmâ-ileyhüme [adı geçenlere] `â'id olan kısmın tefrîkine [ayrılmasına] ve Konya vâlî-yi esbakı [eski valisi] Rif`at Sâmih ve Konya Polis Müdîr-i esbakı [eski müdürü] Sa`deddîn Beylerle Zirâ`at Müdîri Todoraki ve Akşehir Cihânbeyli nâhiyesi müdîri Fehmî ve Akşehir Beledîye re'îsi Müftizâde Kâmil ve Isparta habishânesinde mevkûf [tutuklu] komiser mu`âvin-i esbakı [eski muavini] Hasan Basri Efendilere isnâd olunan cerâ'imin [suçların] hadd-ı zâtında [aslında] ba`z-ı kesânın [bazı kişilerin] esnâ-yı tehcîrde eşyâ' ve emvâl [mülklerini] ve nukûdunu [parasını] ahz [alan] ve gasb ve sû'-i mu`âmele ile berâber vefâta sebebiyet vermekden `ibâret olarak olbâbdaki evrâk-ı tahkîkîye Konya hey'et-i tahkîkîyesince şürekâ-yı cürümlerinden [ortak suçlarından] olub Der-sa`âdet [İstanbul] tevkîfhâne-yi `askerîsinde [askerî hapishanesinde] mevkûf [tutuklu] bulunan vilâyet-i mezkûre [zikredilmiş olan vilayetin] İttihâd ve Terakkî murahhası [delegesi] Ferîd Beyin evrâkıyla birleşdirilmek üzere irsâl kılınmış [gönderilmiş] olub mûmâ-ileyh [adı geçen] Ferîd Beyin İ'tilâf hey'eti tarafından tevkîfhâneden alınmış olması sebeb-i tevhîdi [birleştirme sebebini] ber-taraf eylemiş [ortadan kaldırmış] olacağından mûmâ-ileyhüm [adı geçenler] haklarındaki evrâk-ı tahkîkîyenin dahi işbu sebebe binâ'en tahkîkât-ı hâzıradan [hazırlanan araştırmadan] tefrîkiyle [ayrılmasıyla] mu`âmelât-ı müte`âkibe-yi kânûnîyelerinin [sıralanan kanunî işlemlerin] münferiden [tek tek] icrâ'sına ve diğer maznûn-ı `aleyhümden [sanıklardan] Konya'da İttihâd ve Terakkî cem`iyeti himâyesindeki Millî Müze ve Kütübhâne Müdîri `Abdu'l-kâdir ve üç yüz otuz bir senesine kadar cem`iyete mensûb bulunan Bolvadin müftisi Mehmed `Alî ve Kassâb Hasan ve Hüseyin ve meşrûtiyeti müte`âkiben [sonra] cem`iyete dâhil olub bi'l-âhire [daha sonra] Donanma ve Müdâfa`a-yı Millîye şu`belerine hasr-ı hidmet etmiş [bütün emeğini vermiş] olan Hâcı Atâ Efendilere gelince maznûnîn-ı mûmâ-ileyhümün [adı geçen sanıkların] İttihâd ve Terakkî Cem`iyetine mensûbiyet-i sâbıkaları olub [önceden katılmış oldukları] ancak birer sûretle cem`iyet-i mezkûreden [zikredilmiş olan cemiyetten] fekk-i `alâka ederek [ilişkisini keserek] cem`iyetle elyevm [bugün] bir gûnâ [her hangi bir] nisbet [ilgi] ve merbûtiyetleri [bağlılığı] bulunmadığından dolayı men`-i muhâkemelerine [muhâkeme edilmemelerine] karâr verilmesi müddeî-i `umûmîliğinden [savcılıktan] taleb ve iddi`â olunmakda ise de maznûnîn-i mûmâ-ileyhüme [adı geçen sanıklara] `â'id evrâk-ı tahkîkîyenin hey'etimizce <164Sl> derdest-i tahkîk [incelenen] ve sevk bulunan murahhas [delege] ve kâtib-i mes'ûllere [parti sekreterlerine] `â'id evrâka mûmâ-ileyhümün [adı geçenlerin] sıfât-ı mesrûdeleri [bilinen vasıfları] hasebiyle berây-ı tevhîd [birleştirilmesi için] birinci hey'et-i tahkîkîyeden tevdî` ve isrâ olunması [gönderilmesi] cihetiyle `ale'l-`âde [adet olduğu üzere] mu`âmele-yi tevhîdîye [birleştirme işinin] bi'l-îfâ'-yı `umûm [tamamlanması] sırasında lüzûm-u muhâkeme ile sevk olunmasına ve ancak maznûnîn-i mûmâ-ileyhim [zikrolunan sanıkların] haklarında ber-mûcib-i taleb [taleb edildiği üzere] bir karâr ittihâzından [verilmesinden] evvel cem`iyetle irtibât ve mensûbiyet-i mebhûseleriyle [bahsolunmuş ilişkileriyle] sûret-i infikâk [çözülmüş] ve vaz`iyet-i hâzıralarının [şu anki durumlarını] bi'l-etrâf [etraflıca] anlaşılması muhtâc-ı tedkîk mevâddan [işlerden] bulunmasına binâ'en bu husûsda ta`mîk-i tahkîkât olundukdan [derinlemesine araştırıldıktan] sonra icâbât-ı kânûnîyesi [kanunların gerektirdiğini] îfâ' olunmak üzere anlar [onlar] hakkındaki tahkîkâtın dahi tefrîkine [ayrılmasına] ve bi't-taharrî [araştırılarak] kuvâ-yı i'tilâfîye [itilaf güçleri] tarafından tevkîfhâneden [hapishanaden] alındıkları mezkûr tevkîfhâne [zikredilmiş olan hapishane] müdîriyetinden mevrûd [gelen] müzekkire [resmî yazı] me'âlinden [içeriğinden] anlaşılan Bolu Kâtib-i mes'ûlü [parti sekreteri] Midhat ve Karahisâr meb`ûs-ı sâbıkı [eski mebusu] Ağaoğlu Ahmed Agayef ve süvârî kâ'im-makâmlığından mütekâ`id [emekli] Mümtâz ve Sinob meb`ûs-ı sâbıkı [eski mebusu] Hasan Fehmî ve Saruhan meb`ûs-ı sâbıkı [eski mebusu] Sabri, İstanbul meb`ûs-ı sâbıkı [eski mebusu] Salâhaddîn Cimcoz ve Erzurum meb`ûs-ı sâbıkı [eski mebusu] Hüseyin Tosun ve Bursa meb`ûs-ı sâbıkı `Alî Rızâ' ve Konya murahhası [delegesi] Ferîd ve Sivas murahhası [delegesi] `Abdulganî Beylerle Enver Efendinin pederi Hâcı Ahmed Paşa haklarındaki tahkîkâtın dahi iş`âr-ı ahîre [bildirilecek en son habere] kadar te'hîri [ertelenmesi] îcâb etmekle ol vechile [bu suretle] mûmâ-ileyhüme [adı geçenlere] `â'id tahkîkât kısmının dahi bu sûretle tefrîkine [ayrılmasına] karâr verildi.

19 Hazîrân 335

Re'îs - (Maznûnîne [sanıklara] hitâben) İttihâd ve Terakkî Merkez ve Meclis-i `Umûmîsi a`zâlarına `atf olunan cerâ'im [suçlar] ve cinâyâtda [cinayetlerde] `alâkadâr olduğunuz iddi`â olunuyor. Şimdi müdde`î-i `umûmîlik [savcılık] tarafından bu iddi`â teşrîh edilecek [açıklanacak]. Dikkat ediniz.

Müddeî-i `Umûmî [savcı]Mu`âvini Ferîdûn Bey - Efendim, hâzır-bi'l-muhâkeme [muhâkeme için burada bulunan] zevât [kişiler] müşâr-ileyhüm [adı geçenler] hazretleri İttihâd ve Terakkî cem`iyetince vilâyetlere, sancaklara tevdî' [gönderilen] ve taksîm olunan [dağıtılan] me'mûr-ı mahsûslardır [özel memurlardır]. Bu zevât [kişiler] orada İttihâd ve Terakkî hükûmetinden şifâhî [sözlü] veyâ tahrîrî [yazılı] telakkî eyledikleri [aldıkları] evâmir [emirler] mûcibince [gereğince] umûr [işler] ve mesâlih-i devlete [devlet işleriyle] müte`allik [ilgili] husûsâta müdâhale etmişlerdir. Maznûn-ı mûmâ-ileyhümün [adı geçen sanıkların] mâ-bihi'l-ithâmları [suçlamaya sebep olan] cürüm [suç] kuvâ-yı meşrû`a-yı devleti [gücünü kanundan alan devleti] tagyîr [değiştirmek] ve tahrîf etmekle [bozmakla] müttehem [suçlu] bulunan Tala`at Paşa ve rüfekâ'-yı sâ'iresinin [diğer arkadaşlarının] hareketlerinde dahl [girmiş] ve iştirâkleri [katılımları] olub bunun da derecesi icrâ' kılınacak muhâkemât ile anlaşılacağından o noktadan icrâ'-yı muhâkemelerini taleb ederim.

Re'îs - (Maznûnîne hitâben) Vekîl-i müdâfa`alarınız var mı?

`Avnî Bey - Efendim henüz ihzâr etmedik. [hazırlanmadık]

Re'îs - Evvelce haber göndermişdik. Söylememişler mi?

`Avnî Bey - Hayır söylemediler, ma`lûmâtımız [bilgimiz] yok.

Salâhaddin Bey - Bu gün muttali` [öğrenmiş] olduk Paşa hazretleri. Yarım sâ`at evvel muhâkememizin icrâ' olunacağı teblîğ olundu [bildirildi]. Binâ'en-`aleyh vekîl ta`yîn edeceğiz.

Re'îs - Pazar ertesi günü sâ`at bire ta`lîk ediyoruz [bırakıyoruz]. O güne kadar hâzırlayınız.

Birinci Muhâkemenin Hitâmı [sonu]

Dakîka Sâ`at

00 5


Takvim-i Vekâyi` 3586, S. 161-164; Birinci Muhâkeme, 21 Hazîrân 1335 (Parti Sekreterleri)


Copyright © 2011-2024 Taner Akçam: www.armenocide.net A Documentation of the Armenian Genocide in World War I. All rights reserved