Yardımcı Konsolos Kuckhoff (Samsun) bu konuda Temmuz başında ayrıntılı bir rapor yolladı.
Raporunda yer alanlardan bazıları şöyle (A53a v. 22. Bl. 176):
“Burada söz konusu olan şey, bir halkın tamamen yok edilmesinden ya da zorla İslamlaştırılmasından başka bir şey değil. Hükümet İslamiyet’e geçiş propagandası yapmak üzere inançlı fanatik Müslüman kadın ve erkekleri bütün Ermeni evlerine yolladı, inançlarına bağlı kalacakların başlarına kötü şeyler geleceği tehditlerinde bulundu. Burada şimdiye dek birçok aile İslamiyet’e geçti ve bunların sayısı günden güne artmakta. Çoğunluk kendilerine sunulan tatlı olanaklara hâlâ direniyor ve bunlar gruplar halinde ülke içlerine sürülüyor. … Öğrendiğime göre, fazla uzak olmayan noktalarda toplanarak İslamiyet’e geçmeleri için daha da köklü bir muameleye tabi tutuluyorlar. Samsun civarındaki bütün Ermeni köyleri Müslüman oldu. Ünye’deki köyler de öyle. Din değiştirmedikçe kimseye kolaylık sağlanmıyor.”
Trabzon’da meydana gelen din değişiklikleri ile ilgili olarak karş. 204
Ağustos başlarında Müslüman bir yolcu bu yöreler hakkında bilgi verdi ve Ünye, Samsun, İnebolu vb. gibi yerlerde Ermenilerin kitleler halinde İslamiyet'e geçtiklerini söyledi; ama bazıları buna rağmen nakledilmiş. Terme’de Ermeni rahip Müslüman olmuş ve kilise camiye dönüştürülmüş. (A53a v. 23. Bl. 54)
Diğer bölgelerde İslamlaştırma hareketi fazla başarılı değil gibi. Yine de Konya’da bir miktar (25) Ermeni İslamiyet’e geçmeye hazır olduğunu açıklamış.
Birçok yörede resmi makamların, Ermeni tehciri ile güdülen erkeklerin yok edilmesi ve Ermenilerin mallarına el konulması amacını gerçekleştirebilmek için kitlesel geçişleri engellediği ya da din değiştirenleri de tehcir ettiği tahmin edilmekte.
Hemşire Didsun’un 15 Kasım tarihli (30.11 tarih ve 7078 nolu Halep raporunun ekindeki) raporunda Hacin ve çevresindeki (Adana vilayeti) Ermenilerin İslamlaştırılmasından söz edilmekte. Adana hakkında Konsolos Büge 21 Ekim tarihli raporunda (J.No. 6226 in A 53 a v. 24, Ek 3) şunları yazmakta:
“Türk yetimhanesinin müdürü Hıristiyan çocuklara ya İslamiyet’e geçeceksiniz ya da yetimhaneyi terk edeceksiniz demiş. Kızlar yetimhaneyi terk etmiş, erkeklerin bir kısmı da onlara katılmış, geride sadece 14 erkek çocuk kalmış. Bunlar da büyük ihtimalle İslamiyet’e geçmişler. Müdür Osmanlı yetimhanesinde Hıristiyan dininin yeri olamayacağını söylemiş, dua etmeleri yasaklanmış.”
Burada, İstanbul’da ise koşulların zorlamasıyla 20 Ermeni din değiştirmiş; bunlar da güya daha çok Anadolu’da mülkleri olan ve din değiştirerek mallarını kurtarmak isteyen kişiler.
[Neurath’ın notu 20. 12.]
Halil Bey Ermenilerin kitlesel olarak İslamiyet'e geçmeye zorlandığını kesinlikle reddetti. Alt kesimlerdeki bazı memurların bu tür girişimleri en ağır şekilde cezalandırılmış.